عصبانی نیستم و تمام ماجراها تاکنون

علیرضا دباغ

رضا دُرمیشیان تنها کارگردانی نیست که با مشکل توقیف یا عدم نمایش فیلمش مواجه می شود و «عصبانی نیستم» تنها فیلمی نیست که با وجود داشتن پرونده نمایش اجازه اکران نمی گیرد. سینمای ایران از اینگونه اتفاقات کم ندیده است . مشهورترین مورد در سالهای اخیر فیلم مذهبی «رستاخیز» ساخته ی احمدرضا درویش است که یک هفته بعد از اکران از پرده ی سینماها پایین کشیده شد. با این حساب نباید نسبت به عدم اکران فیلم «عصبانی نیستم» خیلی تعجب کرد.

داستان فیلم عصبانی نیستم چیست؟

فیلم  «عصبانی نیستم» داستان پرتنش یک دانشجوی ستاره دار است.من موفق شدم فیلم را در همان سال تولید در اکران ویژه جشنواره فیلم فجر در بنیاد سینمایی فارابی ببینم. فیلمی که ورای داستان جسورانه اش مرهون بازی جذاب نوید محمدزاده و باران کوثری است.اما روند مسائل اجتماعی در سالهای اخیر نشان می داد که این فیلم برای اکران مسیر پر خطری را طی می کند.

 

ملاقات اعضای کانون کارگردانان سینما با وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی

بنا به گفته ی مصطفی کیایی از اعضای کانون کارگردانان سینمای ایران وزیر جدید فرهنگ و ارشاد اسلامی در جلسه اخیرشان با تعدادی ازاعضای این کانون قول رفع مشکل اکران فیلم را داده است. کیایی که در اوایل دی ماه امسال در برنامه ای در اینترنت با فریدون جیرانی شرکت کرده بود در این باره گفت:

«شخصاً فکر می‌کنم یکی از ضعف‌های کانون این است که خیلی کار انجام می‌دهد اما تبلیغات و اطلاع‌رسانی ندارد و فکر می‌کنم گواه این ادعا شخص رضا درمیشیان است. ما برای «عصبانی نیستم» خیلی تلاش کردیم و حتی در جلسه‌ای که با وزیر ارشاد داشتیم از آقای درمیشیان هم دعوت به حضور کردیم و بحث مشکلات کانون را کنار گذاشتیم و بیشتر صحبت ما با وزیر در مورد فیلم‌های آقایان امیریوسفی و درمیشیان بود و هر دو را نیز با خود به این جلسه بردیم اما نخواستیم این موضوع رسانه‌ای شود. ما به جای این کار، ترجیح دادیم که کار مثبتی انجام دهیم؛ در این راستا حتی برای «لانتوری»، به حوزه هنری رفتیم.

موضع وزیر ارشاد در این جلسه چه بود؟

وزیر فقط گوش دادند و در پایان جلسه به ما قول دادند که مشکل این فیلم‌ها را حل خواهند کرد و گفتند ما با دید مثبت به این قضیه نگاه و سعی می‌کنیم مشکل حل شود. ما تمام زمانی که می‌توانستیم در آن جلسه درباره مشکلات خودمان صحبت کنیم تمرکزمان را بر فیلم‌های توقیفی گذاشتیم، حتی از آقای درویش هم دعوت کردیم که با ما بیاید اما نیامد.

در مورد همه فیلم‌های توقیفی به ویژه دو فیلم «آشغال‌های دوست داشتنی» و «عصبانی نیستم» که کارگردان‌هایشان همراه‌مان بودند، صحبت کردیم و آقای وزیر و آقای حیدریان قول دادند این مشکل را در اسرع وقت حل کنند که این موضوع، خروجی جلسه ما بود.»

اما روند ماجرا آنگونه که پیش بینی می شد پیش نرفت. درست در همان زمان که اعلام شد مشکل این فیلم برای اکران حل شده است، بسیج دانشجویی یکی از سیاسی ترین دانشگاههای کشور در نامه ای به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نسبت به اقدام این وزارتخانه در صدور مجوز نمایش فیلم «عصبانی نیستم» واکنش نشان داد. متن نامه ی این نهاد به این شرح است:

« جناب آقای دکتر صالحی، وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی؛

سلام علیکم؛

همانگونه که مستحضرید فتنه ۸۸ یکی از کلیدی ترین نقاط تاریخ انقلاب اسلامی است که با معیار قرار دادن آن می‌توان خودی و غیر خودی را از هم بازشناخت. سینمای جمهوری اسلامی نیز این وظیفه را به دوش داشته و دارد که با تبیین ابعاد مختلف این فتنه آمریکایی و انگلیسی، به افزایش سطح بصیرت مردم کمک کند.

این در حالی است که در سال های گذشته، جریان سینمایی کشور هرگز روی خوشی به این مسئله کلان انقلاب اسلامی نشان نداده است.

افزون بر این، در روزهای اخیر خبرهایی مبنی بر اکران فیلم حامی فتنه «عصبانی نیستم» آن هم در ایام نه دی که یادآور سیلی محکم ملت ایران به فتنه و فتنه گران است به گوش می رسد.

جریان دانشجویی بدینوسیله اعلام می‌کند که با وجود استقبال از بیان دیدگاه ها و سلایق مختلف در عرصه سینما، به هیچ وجه نسبت به یکی از مهم ترین خط قرمزهای انقلاب اسلامی یعنی فتنه ۸۸ عقب نشینی نمی‌کند.

جناب آقای وزیر، به شما هشدار می دهیم که هرگز در برابر وهن حماسه نه دی، توهین به نظام اسلامی و پایمال شدن خون شهدای فتنه سکوت نخواهیم کرد و چنانچه وزارت ارشاد از اکران فیلم مذکور جلوگیری نکند، از جنبش دانشجویی و سایر اقشار ملت شریف ایران سیلی خواهد خورد.»

 

همانگونه که پیش بینی می شد همین نامه کافی بود تا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از اجرای قولی که داده بود شانه خالی کند و نمایش این فیلم دوباره در محاق ابهام فرو رود. این ماجرا ادامه ی همان روند سالهای گذشته است، روندی که دولت اصلاحات و غیر اصلاحات  نمی شناسد و دولت تدبیر و امید هم از قاعده ی آن مستثنا نبوده است. قاعده ی تسلیم در برابر جریانهای خاص در جامعه. عقب نشینی معاونت سینمایی وزارت ارشاد از مصوبات خود نه جنتی می شناسد ، نه صالحی؛ نه ایوبی و نه حیدریان. قانون نانوشته ای می گوید این جریان خاص بیش از هر نهاد شناخته شده ی دیگری بر جریان های فرهنگی کشور تأثیر می گذارند.

 

واکنش هنرمندان در برابر عدم نمایش فیلم «من عصبانی نیستم»

همانگونه که گفته شد هنرمندان با این نوع از تصمیم ها بیگانه نیستند و کمی تا قسمتی با آن خو گرفته اند با این همه مصطفی کیایی به عنوان عضو کانون کارگردانان سینمای ایران در پاسخ به همین سؤال در گفتگوی اینترنتی با فریدون جیرانی گفته است:

 «به دلیل آنکه ما فکر می‌کردیم «عصبانی نیستم» اکران می‌شود، کانون کارگردانان بیانیه‌ای نداد و در این حدود یک هفته‌ای که قرار است اکران نشود، هنوز جلسه‌ای در کانون نداشتیم تا در مورد صدور بیانیه تصمیم‌گیری کنیم.این فیلم از یک کمیته ثابت پروانه نمایش دارد و نباید مشکلی برای اکران داشته باشد!

متأسفانه معضل بزرگ سینمای ایران این موضوع است. من خودم در هر جلسه‌ای که با مسئولان دارم تنها یک خواهش را مطرح می‌کنم و می‌گویم که برای پروانه ساخت و نمایشی که ارائه می‌دهید، ارزش قائل شوید. این مساله بزرگ‌ترین لطف در حق ما است که بتوانیم در آرامش سرمایه‌گذار جذب و کار کنیم؛ باورتان نمی‌شود سرمایه‌گذاران اگر فیلم به مساله کوچکی پرداخته باشد پا پس می‌کشند و از سرمایه‌گذاری می‌ترسند و هراس دارند که ارگانی دیگر فیلم را از سینما بیرون بکشد.

وقتی قانون نتواند پشت فیلم‌هایی که پروانه داده در بیاید معضل بزرگی است. آقایان اشاره نمی‌کنند که «عصبانی نیستم» قبلا دو بار پروانه نمایش گرفته است.

روزهای آخر کار آقای شمقدری پروانه ساخت «عصبانی نیستم»، «خط ویژه» و «طبقه حساس» صادر شد. به یاد دارم برای این سه فیلم خیلی سخت می‌گرفتند تا اینکه دولت تغییر کرد و زمانی بود که تیم قبلی مانده بودند تا کارشان را تحویل دهند. در همان زمان در روزنامه خواندم که «خط ویژه» و دو فیلم دیگر پروانه ساخت گرفته است در صورتی که ما حدود ۶ ماه درگیر این فیلم‌ها بودیم که پروانه ساخت نمی‌دادند و خودم مایوس شده بودم که اصلا دیگر آن را نمی‌سازم اما به طور خارق‌العاده‌ای موضوع تغییر کرد.

متأسفم افرادی که گزارش تهیه می‌کنند با این موضوع اشاره نمی‌کنند که «عصبانی نیستم»، دو بار پروانه نمایش گرفته است و این بار سوم است که شورا به فیلم پروانه نمایش داده است!

همین اتفاق برای فیلم آقای امیریوسفی هم افتاده است و مشکل اکران دارد. اینجا قدرت قانون مطرح است که اگر اجرا شود کسی دچار مشکل نمی‌شود.»

از سوی دیگر به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، مهرزاد دانش منتقد سینما در واکنش به نامه اعتراضی تند بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق (ع) درباره اکران فیلم «عصبانی نیستم»، نوشت:

«حال که پس از ۳۵ سال از تاسیس دانشگاه «سیلی» جای منطق «گفت‌وگوی» صادق آل محمد را گرفته،‌ پیشنهاد می‌کنم نام دانشگاه را تغییر دهید.»

ماجرا چگونه خواهد شد؟

شاید این تندترین واکنش یکی از اعضای جامعه ی هنری کشور به این نامه باشد اما نباید از نظر دور داشت که نهادهای فرهنگی کشور، از یک جریان اجتماعی و سیاسی بیش از سایر جریانهای اجتماعی و حتی فرهنگی و هنری تأثیر می پذیرند. با این حساب نباید توقع داشت که فیلمی مانند «عصبانی نیستم» به طور معمول در گردونه ی پخش در سینماهای کشور قرار گیرد و ظاهراً این معادله ی فرهنگی همچنان مغلوب کفه ی سیاسی و اجتماعی خواهد بود.