کاراواجو | هنرمند شورشی یا ملحد| تفسیر تابلوی ابراهیم و اسماعیل

کاراواجو |عید قربان در تمام ادیان ابراهیمی به عنوان روزی خجسته و مبارک شناخته می شود. هنرمندان بسیاری اعم از مسلمان و یهودی و مسیحی درباره ی این آزمایش الهی آثار مختلفی ارائه کرده اند اما «کاراواجو» نقاش ایتالیایی قرن ۱۶ تصویری غیر رحمانی از این رویداد بزرگ به تصویر کشیده است که توسط “جواد جلوانی” پژوهشگر هموطنمان در مقاله ای با عنوان بلاغت رسانه ای، کاراواجو و کلاه گشاد بر سر مدیران فرهنگی به آن پرداخته است. بخشی از این مقاله را که در سال ۱۳۹۳ نوشته ودر سایتهای مختلف منتشر شده است را در اینجا خواهید خواند.

کاراواجو :هنرمند شورشی یا ملحد؟

کاراواجو

کاراواجو  Michelangelo Merisi da Caravaggio (وفات ۱۶۱۰ م) هنرمند ایتالیایی سبک باروک است. او شخصیتی خشن و تندخو داشت و زندگی پرحادثه‌ای را گذراند. او با شرکت در جنگ ها، دوئل ها، ارتکاب قتل، به زندان افتادن و فرارهای مکرر زندگی اش را پشت سر گذاشت. اما با وجود داشتن شخصیتی ناآرام و تغییرات پی در پی توانست پیشرفت کامل و یکپارچه‌ای در هنر نقاشی برای خود به دست‌آورد. کاراواجو ذاتا ملحد بود و به انبیاء الهی و عالم غیب معتقد نبود. اما هنرمندی اش موجب شده بود که سفارشات کاری متعددی از کلیسا بگیرد و البته کاراواجو در مقابل دست مزد کلان کلیسا پاسخش منفی نبود. لیکن این ذهن خلاق و هوشمند هنرمند است که نسبت های زیبایی شناسی و بلاغت های رسانه ای را خوب می شناسد و در راستای عقاید و اهدافش به کار می گیرد. تابلوی زیر نمونه ای از کارهای اوست. ابتدا اندکی بر آن تأمل کنید و سپس به خواندن ادامه مطلب بپردازید.

کاراواجو و داستان ابراهیم

اگر به همه تابلوهای نقاشان قبلی که به ترسیم این ماجرا پرداخته اند بنگرید بین آنها نقاط اشتراک متعددی یافت می شود. به طور مثال در همه آنها فرشته وجود دارد و طبیعی است که فرشته همواره در آسمان کشیده شده است تا بتواند نمادی از آسمانی بودن و انتساب آن به عالم معنا باشد.

اما در این تصویر چه؟ فرشته کجا قرار گرفته است؟ در این تصویر فرشته کاملا زمینی است چراکه کاراواجو اصلا اعتقادی به آسمان و عالم غیب ندارد. از طرف دیگر آیا این اصلا فرشته است؟ همانطور که مشاهده می شود بال های فرشته اصلا وجود ندارند و به بدن متصل نیست بلکه صرفا تصویری مبهم و گنگ را مشاهده می کنیم که آن هم به خاطر خرده نگرفتن صاحب کار است. رنگ آمیزی چطور؟ نحوه نورپردازی و استفاده از رنگ سیاه و سرخ نه تنها حالتی معنوی به این تصویر نمی دهد بلکه بیشتر صحنه ای شیطانی را در ناخودآگاه ذهن ترسیم می کند و سر بیرون زده قوچ (که بدن او را نمی بینیم) به وحشت حاصل از این صحنه افزوده است، گویی یادآور می شود که سر این پسربچه نیز همچون گوسفندی قرار است از تن جدا شود، بدون آنکه بر آزمایش الهی و تسلیم فرمان الهی بودن اشاره ای شود و بدون آنکه در نظر بگیریم ما از خود هیچ نداریم و هرچه هست، از زندگی تا مرگ متعلق به او و صرفا اماناتی در دستان ماست.

تابلوی ابراهیم  اثر کاراواجو

اما تحلیل ما همچنان ادامه دارد و باید دید در لایه های زیرین تصویر که از چشمان نامسلح ارباب کلیسا مخفی است چه می گذرد؟ در عالم هندسه، مثلث کمّی ترین و پایین ترین سطح از اشکال هندسی است و نماد سکون و سختی است برخلاف منحنی و دایره که در سطح بالای کیفی و تعالی قرار دارد. از آنالیز تصویر فوق مشاهده می شود که چگونه صحنه آرایی نقاشی کاراواجو تشکیل یک مثلث می دهد تا بر مادی و زمینی بودن و خشونت بیشتر اثر بیافزاید.
اما داستان باز هم ادامه پیدا کرد. مدیریت کلیسا که از اثر کاراواجو خوششان آمده بود سفارش کار بعدی را هم به او دادند!!

کاراواجو نامردی نکرد و سفارش بعدی کلیسا را هم با تواضع پذیرفت! در این تصویر نیز فرشته ای آسمانی وجود ندارد و حتی بال های فرشته کاملا محو شده و در حد یک سایه است. گویی این نه فرشته بلکه زنی دلسوز است که دستان مردی روستایی را گرفته است که «هی! مواظب باش! آخر این چه کار زشتی است که داری انجام می دهی؟» نعوذ بالله چهره ابراهیم با پیشانی بلند و چین و چروک های پیشانی بیشتر او را شبیه به بُلَها یا فردی قصی القلب نشان داده است. قرار گرفتن چهره وحشت زده کودک در کنار سر بدون تن گوسفند، صحنه را غم انگیزتر نشان می دهد!

 

کاراواجو و داستان اسماعیل
اگر بخواهیم کمی مدرن صحبت کنیم، خواهیم دید که کلیسای سفارش دهنده اثر همان مدیران فرهنگی امروز هستند: غافل و به دور از شناخت رسانه ای و هنری لازم!


برای خواندن متن کامل  این مقاله ی آقای جواد جلوانی اینجا کلیک کنید. 

 

ممکن است شما دوست داشته باشید
1 نظر
  1. سید علی می گوید

    دوست عزیز بنده راجع به زندگی کارواجوو مطالعه کردم ولی در هیچ کجا نوشته نشده ایشون ملحد و بی دین بوده باشند.

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

79 + = 81